travelmatszczecin

Wielką erę Krynicy-Zdroju jako uzdrowiska rozpoczęła w 1856r. działalność Józefa Dietla - profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, uznawanego za ojca polskiej balneologii. Już od 1858r. stosowano tu kąpiele borowinowe, a kontynuatorzy dzieła Dietla przyczynili się do rozwoju technicznego uzdrowiska.

Przed budynkiem kina „Jaworzyna” odsłonięty w 2005 r. pomnik Jana Kiepury w/g projektu są Tadeusza Markiewicza i nieżyjącego już Gabriela Karwowskiego z Warszawy. Odlany z brązu i ustawiony na granitowym cokole przedstawia Kiepurę śpiewającego z uniesioną w górę ręką. to kopia pomnika, który stanął w Sosnowcu - rodzinnym mieście artysty.

Przy ul. Piłsudskiego idąc w kierunku Nowej Pijalni i Nowego Domu Zdrojowego mijamy pomnik ku czci Wojska Polskiego z inskrypcją "Obrońcom Zwycięzcom" stworzony w 1985 r. przez profesora Bronisława Chromego  z okazji 40 rocznicy zakończenia II wojny światowej.

Zachował się oryginalny wystrój w tym marmury i alabastry, drzwi obrotowe, winda z lat 30. XX w., taras wypoczynkowy na dachu. Przed wojną do hotelu należał też basen i kort tenisowy. Dach hotelu Patria był zwieńczony ogromnym stalowym masztem na którym wywieszano polską flagę z okazji świąt narodowych. Maszt niestety usunięto w czasie II wojny światowej.

Przechodzimy na tyły Starego Domu Zdrojowego, w sąsiedztwie potoku Kryniczanki przy Bulwarach Dietla, wzniesione zostały wille. To szereg jednych z najstarszych zachowanych – często drewnianych zabudowań willowych dla kuracjuszy przy wizytowej arterii miasta. "Biała Róża" z 1856 r., "Biały Orzeł" z 1857 r., "Kosynier", "Wisła" i "Węgierska Korona" z 1880 r., "Witoldówka","Małopolanka" z 1898 r.

W jednej z nich, o nazwie "Romanówka", od 1994 r. mieści się Muzeum Nikifora, właściwie Epifaniusza Drowniaka (1895–1968), krynickiego malarza prymitywisty, pochodzenia łemkowskiego o światowej sławie, nazywanego również Matejką Krynicy. Zgromadzono tu obrazy i pamiątki po Nikiforze. Stale mieszkający w Krynicy, nazwany Krynickim, pozostawił po sobie ponad 2000 akwarelek. Malował na papierze, tekturze, pudełkach itp., a obrazki swoje sygnował podpisami, które często są bezsensownymi zestawami liter.

Kierujemy się ku dolnej stacji kolejki na Górę Parkową. Kolejka linowo-terenowa –powstała w latach dwudziestych XX w. kiedy zmodernizowano cały Park Zdrojowy (poszerzono ścieżki, zasadzono egzotyczne drzewa, wykonano przecinki odsłaniające piękne widoki) i wytyczono trasę kolejki terenowej. Pierwsi turyści mogli skorzystać z niej 17 grudnia 1937 r. W otwarciu uczestniczyła wdowa po Marszałku – Aleksandra Piłsudska. Krynicka kolejka była wtedy drugim tego typu obiektem w Europie. Na trasie długości 642 m pokonuje ona 142 m różnicy wzniesień. Dolna stacja kolejki znajduje się na tzw. Janówce, pomiędzy „Hydropatrią”, a Hotelem „Prezydent”.

Wjeżdżamy na Szczyt –gdzie mieści się górna stacja kolejki linowej, a także restauracja „U Babci Maliny”. W pogodny dzień ze szczytu roztacza się przepiękna panorama Beskidu Sądeckiego, Beskidu Niskiego, a przy dobrej widoczności Tatr.

Na stokach Góry Parkowej (wysokość 741 m n.p.m) doskonałym terenem spacerowym jest Park założony w roku 1810 . do dziś zachował się pierwotny układ ścieżek. Wśród leśnych gęstwin mijamy wiele ciekawych zabytków i atrakcji:

– na zachodnim stoku Góry Parkowej znajdują się cztery jeziorka osuwiskowe zwane Czaplimi Stawami (największy to Staw Łabędzi). Od wiosny do późnej jesieni można przy nich spotkać wodne ptactwo a na północnym stoku góry, nad doliną Palenicy zachowały się dwie XIX-wieczne drewniane altany: „Wanda” i „Marzenie”.

Ławeczka Kraszewskiego – powstała z okazji obchodów 50-cio lecia twórczości wieszcza na tzw. Edwardówce. Uroczystego odsłonięcia dokonano 1 sierpnia 1881. Autorem projektu pomnika jest znany krakowski artysta - Wojciech Gerson. Po ponad 20 latach do kamiennej ławeczki dołączono popiersie Kraszewskiego wykute z brązu. Na tym oryginalnym pomniku znajduje się napis: "Zakątek J. I. Kraszewskiego", a poniżej "Pamiątka jego pobytu w roku 1866 uświęca Krynica podczas jubileuszu 1897 r.". Kraszewski gościł w Krynicy latem 1866 roku, korzystając z zabiegów. Pobyt ten został szybko zakończony z powodu niebezpiecznych prusko-ruskich konfliktów politycznych.

I dalej Statua Najświętszej Maryi Panny - Królowej Krynickich Zdrojów – łaskami słynąca figura, przy której gromadzą się kuracjusze. Z Parafii Zdrojowej w okresie letnim wychodzą procesje, a pod statuą odbywają się nabożeństwa dziękczynno – błagalne. Projektantem rzeźby był znany artysta Artur Grottger. Wzniesiona została w roku 1864 z fundacji opiekunki chorych i ubogich – Seweryny hrabiny Badenii. Jej bliźniacza rzeźba stanęła na Placu Mariackim we Lwowie. Figurę z czasem ogrodzono żelazną balustradą.

Schodząc ze szczytu ścieżkami na stokach Góry Parkowej dochodzimy do pomnika Adama Mickiewicza , usytuowanego u zbiegu Deptaku i Bulwarów Dietla, pod samym zboczem Góry Parkowej.

Pomysł jego ufundowania powstał w czasie przyjęcia wydanego w sierpniu 1883 r. na cześć przebywającego wówczas w Krynicy ostatniego z żyjących przyjaciół Mickiewicza – Edwarda Odyńca. Projektantem pomnika był krakowski rzeźbiarz – Antoni Popiel. Odsłonięcie nastąpiło 12 sierpnia 1906 r.

Przy wejściu na deptak, kończymy wędrówkę „ szlakiem naszych krynickich wspomnień' z przed 45-ciu lat przy pomniku Nikifora Krynickiego.

Odlew z brązu postaci słynnego krynickiego malarza prymitywisty mający ponad dwa metry wysokości i ważący około 900 kg. Autorem projektu jest prof. Czesław Dźwigała. Miasto uczciło w ten sposób 110 rocznicę urodzin malarza. 9 września 2005 r. uroczystego odsłonięcia pomnika dokonał prezydent RP Aleksander Kwaśniewski w towarzystwie prezydenta Litwy Valdasa Adamkusa. Nikifor był niezwykle barwną postacią, swoją „przenośną pracownię" rozkładał codziennie w różnych punktach uzdrowiska - z widzenia znali go więc wszyscy mieszkańcy i kuracjusze. Malarz został więc przedstawiony siedząc na ławce, z pędzlem w dłoni, w towarzystwie bezpańskiego psa, który symbolizuje sytuację samego Nikifora, który nie miał własnego domu i przynależności narodowościowej. Na pomniku umieszczono tablicę z napisami w języku polskim i łemkowskim.

Tamta Krynica i ta dzisiejsza ? .. Inna ale i wtedy i teraz piękna, zachwycająca swoją architekturą, historią i niepowtarzalną atmosferą „Perły Polskich Uzdrowisk”.

                                                            Z moich wędrówek po Beskidzie Niskim - wrzesień 2014 r.

                                                                                               Zbyszek Mat